به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، بخش بالادستی صنعت پتروشیمی کشور با درآمد سالانه 20 میلیارد دلاری که حدود 70 درصد آن درآمد صادراتی است، یکی از صنایع فعال کشور محسوب می شود.
با توجه به اینکه ایران در تأمین خوراک واحدهای پتروشیمی به دلیل دارا بودن منابع عظیم نفت و گاز، خودکفا بوده، همواره فرمول گذاری تعیین نرخ خوراک بخش بالادستی صنعت پتروشیمی مورد بحث و بررسی کارشناسان اقتصادی و فعالان پتروشیمی بوده است؛ به طوری که فعالان پتروشیمی، دارا بودن ذخایر نفت و گاز و ارائه خوراک ارزان به این صنعت را مزیتی برای سرمایه گذاری و توسعه صنعت پتروشیمی کشور و همچنین افزایش قدرت رقابت با دیگر رقبای منطقه ای می دانند و از سوی دیگر کارشناسان اقتصادی با نگاهی به میلیاردها تومان سودآوری بخش بالادستی پتروشیمی، بخشی از این سود را مرهون خوراک ارزان دانسته و اعلام می کنند می توان با تعیین نرخ های مناسب برای خوراک واحدهای پتروشیمی، هم سودآوری آنها را در نقطه مطلوب حفظ کرد و هم از رانت های میلیاردی فعالان این صنعت، به نفع اقتصاد کشور کاهش داد.
خبرگزاری تسنیم با همکاری رادیو گفت و گو، مناظره ای با عنوان "خوراک ارزان گاز پتروشیمی ها در بودجه 1401؛ رانت یا مزیت اقتصادی؟" با حضور حسین حسین زاده عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، سید حمید حسینی رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فراورده های نفت،گاز و پتروشیمی ایران، حسن مرادی استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران و نماینده سابق مجلس و مهدی هاشم زاده کارشناس اقتصادی به منظور بررسی این موضوع برگزار می کند که مشروح این مناظره به شرح زیر منتشر می شود:
مخاطبان عزیز می توانند صوت و تصویر این مناظره را به صورت زنده از هم اکنون در رادیو گفتگو و سایت خبرگزاری تسنیم بشنوند و بیینند.
* حسین زاده: سناریوی مجلس برای افزایش قیمت سوخت به 60درصد خوراک پتروشیمی‌ها
حسین حسین زاده عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در این مناظره گفت: فرمول فعلی نرخ خوراک متاثر از سه آیتم قیمت گاز داخلی و قیمت صادراتی به عراق و ترکیه و میانگین هاب جهانی تعیین می شود. این فرمول با توجه به نوسانات ارزی و مشکل گاز و افزایش هزینه گاز تحویلی به پتروشیمی ها در راستای کاهش یارانه پنهان هست و دولت به دنبال تعدیل هست.
وی افزود: پیشنهادی که سوخت معادل خوراک باشد باعث کاهش درآمد پتروشیمی ها و تاثیرگذار روی سهام پتروشیمی ها خواهد بود. مجلس درحال بررسی است که در یک سناریو قیمت سوخت 60 درصد خوراک در نظر گرفته شود و هر سال 20 درصد افزایش داشته باشد.
حسین زاده گفت: مشکلی که الان وجود دارد بحث خود گاز هست، در دنیا فقط 12 درصد خوراک پتروشیمی گاز هست، اما در ایران بیشتر هست. ما مشکل در تأمین گاز مردم در زمستان داریم و باید تدابیری اندیشیده شود تا ذیل این موضوع، قیمت خوراک و سوخت پتروشیمی ها را تعدیل کرد.
* حمید حسینی: سهام پتروشیمی‌ها برای بازنشسته‌هاست، از سود کردن پتروشیمی نترسیم
سید حمید حسینی رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فراورده های نفت،گاز و پتروشیمی ایران در ادامه این مناظره گفت: دولت به دنبال این هست که پایه نقدینگی افزایش نیابد، قطعا به دنبال منابع درآمدی جدی هست که این هم در همان راستا هست، امسال برای پتروشیمی ها صادرات مواد خام و نیمه خام را از معافیت مالیاتی حذف کردیم و 900 میلیون دلار از سود صنعت پتروشیمی کسر می شود اما با اصلاحاتی که خورده درآمد دولت از این بخش 80 میلیون دلار بیشتر نیست.
وی گفت: صنعت پتروشیمی نمی تواند مرتب در یک شرایط بی ثباتی رشد کند، الان 30درصد قیمت خوراک را بابت سوخت از پتروشیمی ها دریافت می کنند . در دنیا چیزی به اسم قیمت گاز نداریم. گاز در آمریکا پیش از کرونا 5 سنت بود، در اروپا 40 سنت بود، قطر به امارات 5 سنت میفروخت. پس چیزی به اسم قسمت جهانی گاز نداریم. امسال هم قیمت گاز به شدت در جهان افزایش یافت. لذا در سال 95 در دولت یازدهم یک فرمولی پیدا کردند بر اساس 4 هاب گازی دنیا و 50 درصد هم قیمت داخلی و صادراتی یک قیمتی درآمد. امسال 6 ماه اول سال 3000 تومان گاز خوراک را با پتروشیمی ها حساب کردند. اما در نبمه دوم احتمالا به 30 سنت با این فرمول می رسد.
حسینی افزود: از دو جا به واحدهای پتروشیمی فشار می آید، از یک طرف سوخت نیروگاه‌ها افزایش می یابد و قیمت برق را افزایش می دهند و از طرفی قیمت سوخت و خوراک پتروشیمی ها افزایش می یابد.
وی با بیان اینکه اصل فرمول تعیین نرخ نیاز به اصلاح دارد و مبهم است، گفت: آمار صادرات صنعت پتروشیمی 10 تا 11 میلیارد دلار است، اگر تخفیفی هم به خوراک گاز می دهیم، تخفیفی به خوراک مایع ها نمی دهیم. برای همبن هیچکس رقابت ندارند پتروشیمی با خوراک نفتا احداث کند.
حسینی گفت: 7.5 میلیارد دلار از 16 میلیارد دلار صادرات امسال، محصول پتروشیمی نبوده بلکه فرآورده نفتی بوده، صنعت پتروشیمی انقدر که بزرگنمایی می کنند سودآوری نداشته است. با افزایش پلکانی نرخ سوخت پتروشیمی ها موافقم که در کمیسیون انرژی مطرح شده است، اما یک‌باره افزایش دهند به ضرر سهامداران خواهد بود که مردم و بازنشستگان هستند.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فراورده های نفت،گاز و پتروشیمی ایران افزود: اینکه می گویند صنعت پتروشیمی 20 میلیارد دلار در سال درآمد دارد اینطور نیست، 10 تا 11 میلیارد دلار در سال صادرات دارد و مقداری هم فروش داخل دارد.
* مرادی: سود پتروشیمی‌ها حقوق نجومی مدیرانش شد
حسن مرادی استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران و نماینده سابق مجلس در ادامه این مناظره گفت: پتروشیمی ها دو نوع خوراک دارند که خوراک گازی غالب هست.آنها که خوراک میعانات گازی دریافت می کنند اظهار می کنند به آنها اجحاف می شود.
وی گفت: در مجلس هفتم ما متوجه شدیم فاصله عظیمی بین قیمت های واقعی و قیمت خوراک وجود دارد و رانت عجیبی به وجود آمده بود. در راه‌پله های شرکت صنایع پتروشیمی به محض اینکه حواله دست متقاضی می آمد به پول 15 سال پیش 500 میلیون تومان حواله را می خریدند.
مرادی افزود: ما در مجلس هفتم پیشنهاد فوب خلیح فارس را دادیم تا خوراک را ارزان ندهیم تا رانت به وجود بیاید. با این مصوبه، همه چیز عوض شد و پتروشیمی متوجه شدند باید فایده و هزینه کنند. در سال 93 به 13 سنت رسید. در بودجه سال 87 به 69 تومان و 70 تومان رسید و فراز و فرودهایی داشت و الان هم فرمول اینکه در خوراک گاز هاب 4 گانه جهان یک طرف، 26 درصد قیمت داخلی و 25 درصد قیمت صادرات گاز باشد.
استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران افزود: اینکه پتروشیمی ها برای سازمان های بازنشستگی هست که می گویند چه اشکالی دارد کمک کنیم، بحث تبعیض ها به وجود می آید. من معتقدم اگر پتروشیمی خوراک نسبتا ارزان دریافت کرد و به مدیران خود حقوق نجومی داد، این حقوق نجومی از سودهای نامتعارف داده شده است. اگر حقوق کارکنان متعارف باشد، پتروشیمی ها باید از سود معقولی بهره مند شوند.
مرادی گفت: ما در کشور واردات برنج را 10 درصد تعرفه می بندیم، چرا باید خوراک مردم فقیر فقیر 10 درصد تعرفه و 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده ببندیم و با ارز نیمایی بدهیم، اینجاست که باید مقایسه ای با خوراک پتروشیمی ها داشت. افزایش 20 درصد سالانه نرخ، برای بنزین پیشنهاد شده بود، برای خوراک پتروشیمی ها هم باید پلکانی افزایش یابد تا به نرخ مناسب برسد و از حرکت یکدفعه و رادیکالی باید دوری کنیم و حرکات ما بر اساس محاسبات دقیق باید باشد.
* هاشم زاده: افزایش قیمت خوراک پتروشیمی‌ها ضروری است ولی نه به صورت شوک آور
مهدی هاشم زاده کارشناس اقتصادی در این مناظره گفت: در مهر ماه 1400 آقای بذرپاش در دیوان محاسبات روی بحث حجم بارانه های پنهان گزارش دادند که 1600 هزار میلیارد تومان یارانه پنهان داریم که باید زمانی سرو سامان داده شود. ما الان کمبود گاز داریم و اگر نیاییم از الان برنامه ریزی درست نکنیم، به مشکل می خوریم و باید در صنعت و بخش خانگی به سمت بهینه سازی مصرف برویم.
این کارشناس اقتصادی گفت: در خوراک پتروشیمی ها هم باید به سمت اصلاح برویم و این ضروری است اما اینکه یکدفعه افزایش دهیم قطعا دچار شوک می شود و برای پتروشیمی ها مشکل ایجاد می شود. پتروشیمی های خوراک گازی حاشیه سود بالاتری دارند، گاها پتروشیمی ها سوخت را بیشینه اعلام می کنند و آنرا به عنوان خوراک استفاده می کنند.
وی افزود: گازی ها خیلی دنبال ایجاد ارزش افزوده نمی روند و دلیل آن همین سود کلانی هست که به خاطر خوراک ارزان می برند و تمایلی به ایجاد ارزش افزوده بیشتر ندارند . در خوراک گاز حتما باید به دنبال اصلاح و تعدیل خوراک پتروشیمی ها برویم. وقتی برخی از این پتروشیمی ها و فولادی ها حاشیه سود بسیار زیادی دارند، باید به سراغ بهینه سازی مصرف با اصلاح نرخ خوراک بروند. باید البته به نوع خوراک و حاشیه سودها برای اصلاح قیمت ها نگاه کنیم و همه را با یک فرمول افزایش ندهیم.
حسین زاده: سالی 300 میلیون دلار محصول پتروشیمی از 2 کشوری که یک قطره نفت ندارند وارد می کنیم
حسین زاده عضو هیات رئیسه کمیسیون انرژی مجلس در ادامه این مناظره گفت: یکی از راهکارها این است که افزایش نرخ گار ورودی پتروشیمی ها را پلکانی داشته باشیم. ما مشکلی که در صنعت پتروشیمی داریم، عدم توسعه مناسب صنعت است، دنیا در سال 2019 پروپیلن به عنوان خاویار محصولات پتروشیمی 12 درصد بوده ایران 2 درصد بوده، در دنیا متانول 17 درصد دارد ما به 35 درصد رسیدیم.
وی افزود: سالی 200 یا 300 میلیون دلار محصولاتی را از کره و تایوان وارد می کنیم در دو کشوری که حتی یک قطره نفت ندارند، اما نتوانستیم با تکمیل زنجیره ارزش همین محصولات را داخل تولید کنیم. در حال حاضر باید بتوانیم با تغییر خوراک و توسعه پتروپالایشگاهها ذائقه صنعت پتروشیمی را عوض کنیم. عربستان که خوراک گاز ندارد به سمت پتروپالایشگاهها با خوراک نفت رفته و سود آن، حداقل 7 برابر خوراک نفت ورودی است ، اگر ما با همین روند ادامه دهیم به نسل می خوریم. پتروشیمی ها می توانند به توسعه میادین گازی ورود کنند و از محل تولید آن برای خوراک خود نیز بهره بگیرند. این هم راهکاری است که در حال بررسی و پیگیری در مجلس است.
* حمید حسینی: چرا کسی به سود 63 هزرا میلیارد تومانی پالایشگاهها گیر نمی دهد؟
سید حمید حسینی رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فراورده های نفت،گاز و پتروشیمی ایران در ادامه گفت: قیمت گاز خودش عاملی بوده که نه تنها در صنعت پتروشیمی به سمت گاز برویم، بلکه تمام صنایع ایران به سمت انرژی محوری حرکت کرده اند. مصرف صنایع خودش به مسئله برای کشور تبدیل شده است.
وی افزود: ما باید فکری کنیم، اینکه نفتا را زیر قیمت های جهانی بفروشیم و پتروشیمی ها به سمت خوراک گاز رفتند به خاطر قیمت گاز بوده، مجلس باید این را اصلاح کند، وقتی صادر می کنیم میعانات گازی را با 30 درصد تخفیف صادر می کنیم اما به پتروشیمی با 5 درصد تخفیف می دهیم. ظرفیت متانول ما به زودی به 17 و نیم میلیون تن می رسد و اگر به سمت زنجیره ارزش نرویم به مشکل می خوریم.
حسینی گفت: ما در پتروشیمی نظام رگولاتوری نداریم، اگر این نظام را داشته باشیم می توانیم بهره وری در پتروشیمی را چند برابر کنیم. اینکه می گویند پتروشیمی های گازی 50 درصد سود داشتند، باید آنها را موظف به سرمایه گذاری در زنجیره ارزش یا بخش بالادستی کرد. گاز مایع قیمتش چندین برابر برخی محصولات پتروشیمی است که در خط لوله می دهند، باید رگولاتوری مشخصی برای صنعت پتروشیمی بگذاریم که خارج از دولت باشد و در صنعت پتروشیمی چنین رگولاتوری نیاز داریم.
رئیس هیئت مدیره اتحادیه صادر کنندگان فراورده های نفت،گاز و پتروشیمی گفت: 63 هزار میلیارد تومان صنعت پالایشگاهی کشور سال گذشته سود کردند، امسال تغییر دادند و سود 3 ، 4 دلار در هر بشکه را به 8.5 دلار در هر بشکه رساندند. فرمولی که بود فرمول خوبی بود، امسال تغییر فرمول دادیم و سود پالایشگاهها کلان شد، چرا کسی به سود کلان پالایشگاهها گیر نمی دهد؟
* مرادی: باید در صنعت پتروشیمی رگولاتوری و قانون گذاری انجام شود
حسن مرادی استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران و نماینده سابق مجلس در ادامه گفت: باید در صنعت پتروشیمی رگولاتوری و قانون گذاری انجام شود، اصلا بحث ساده ای نیست، این همه محقق و دانشگاه داریم باید بشینند محاسبه کنند، ما خیلی از ارقام و آمارمان پنهان هست و این درست نیست. باید آمار را در اختیار دانشگاهها قرار دهیم تا محاسبه کنند.
استاد حقوق انرژی دانشگاه تهران افزود: بحث مکان یابی غلط صنایع بسیار مهم است، اصفهان شد مرکز صنایع کشور و الان بی آبی در آن بیداد می کند. اینکه با لابی های پرقدرت، صنایع را در مرکز کشور بردند ایجاد مشکل کردند. مواد اولیه از دریا باید به مرکز کشور برود و دوباره از مرکز به سمت دریا برود تا صادر شود. باید به این دور باطل پایان دهیم.
وی افزود: باید دولت و مجلس کمک کنند تا تشکل ها برای انجام محاسبات دقیق شکل بگیرند. خیلی از سودهای کلان که حاصل می شود از عدم بررسی حقوق دولتی است. باید سودهای کلان شناسایی و تعدیل شوند نه اینکه فشار را روی برنج و مرغ و تخم مرغ مردم بیاوریم. باید از یکجا شروع کنیم و رویه های غلط را اصلاح کنیم. فرمول گذاری مجلس هفتم که در زمان خودش فرمولی بهینه بوده، بعدا با لابی هایی که شده، تغییراتی داده شده و باید دوباره رویه ها اصلاح شود.
* هاشم زاده: بیش از 70 درصد یارانه پنهان داریم به خوراک گازی‌ها می دهیم
مهدی هاشم زاده کارشناس اقتصادی در ادامه این مناظره گفت: برای هر تن محصول پتروشیمی بیشتر خام فروشی داریم و بیش از 70 درصد یارانه پنهان را داریم به خوراک گازی ها می دهیم. یکی از راهکارها افزایش پلکانی خوراک گاز پتروشیمی هاست، امسال قیمت سوخت پتروشیمی ها به 60 تا 70 درصد برسد خوب است.
وی گفت: اعطای تخفیف به خوراک مایع های پتروشیمی لازم هست، چرا که موجب می شود همه بروند سراغ خوراک گاز، و راهکار دیگر این هست که روی محصولات نیمه خام مالیات بگیریم. در حالی که متانول اصلی ترین محصول نبمه خام است از دادن مالیات حذف شده است. ال پی جی ها را باید به پتروشیمی ها با تنفس خوراک بدهیم تا به احداث پتروپالایشگاهها برویم.
حمید حسینی در ادامه گفت: ما در پتروشیمی مزیت داریم، گاز در ایران ذاتا ارزان است، داشتن خوراک ارزان مزیت ماست، نیروی انسانی داریم، دسترسی به دریا و بازارهای دنیا داریم و اینها موجب توسعه صنعت پتروشیمی شده است. وقتی ریسک اعتباری و سرمایه گذاری و شاخص کسب و کار ما مناسب برای سرمایه گذاری نیست، ما اگر نرخ خوراک را برای جذب سرمایه به عنوان مزیت در نظر نگیریم، سرمایه برای توسعه نمی آید و تنظیم آن باید از سوی رگولاتوری صورت بگیرد.
حسین زاده نماینده مجلس هم افزود: ما اگر صنعت پتروشیمی می خواهد به دوران سازندگی برگردد باید اول بحث سیاست گذاری قیمتی را اصلاح کنیم، از خیلی از تولیدکنندگان مالیات می گیریم اما از صادر کننده های خام و نیمه خام مالیات نمی گیریم. باید سیاست های تشویقی برای کسانی که به سمت توسعه زنجیره ارزش می روند درنظر بگیریم و باید از سمت محصولات تناژمحور فاصله بگیریم و به سمت محصولات ارزش محور برویم
وی گفت: در هر ثروت پیشنهاد ما این است که صندوف توسعه ملی بر پایه نفت خام تشکیل شود، پتروشیمی ها در آن شرکت کنند و درامدها به توسعه بیشتر ختم شود. صنعت انرژی ما باید توسط متخصصین اداره شود و آفت آن سیاسی بازی است. اگر به بحث تخصص بها دهیم مشکلات حل می شود.
مرادی هم در بخش پایانی گفت: هنوز فرصت در تنظیم بودجه 1401 هست، فرصت اصلاح وجود دارد، دولت و مجلس از کارشناسان استفاده کنند و دولت جدید مبنای قیمت ها را به گونه ای قرار دهد که بتواند از آن دفاع کند. باید رگولاتوری در صنعت پتروشیمی داشته باشیم.
هاشم زاده هم در بخش پایانی صحبت‌هایش گفت: استراتژی اصلی که صنعت می تواند داشته باشد، باید مالیات عملکرد را کاهش دهیم به جای آن، یارانه انرژی را حذف کنیم، اینطور که به سمت مزیت اقتصادی می رویم. بحث مدل تنفس خوراک پتروپالایشگاهها مدل بسیار خوبی است و می توانیم با این مدل، کل زنجیره را ببینیم.
حمید حسینی هم در پایان این مناظره گفت: ما نیم درصد تولید ناخالص دنیا را داریم و 2 درصد کربن دنیا را تولید می کنیم، باید به دنبال افزایش راندمان، مصرف درست و کاهش شدت انرژی برویم.
